W dobie transformacji cyfrowej, sektor elektroniczny jest jedną z ważniejszych gałęzi światowej i europejskiej gospodarki, a korzystanie z nowoczesnych technologii jest codziennością dla milionów ludzi na całym świecie. Rosnącemu popytowi na produkty elektroniczne towarzyszy jednak coraz większy strumień e-odpadów. Czy można temu zaradzić, stosując rozwiązania ekonomii cyrkularnej?
Elektronika użytkowa w liczbach
Jak wynika z danych zebranych przez portal Statista, w 2024 r. przychody wygenerowane na rynku elektroniki użytkowej na całym świecie wyniosły 1 046,0 mld dolarów. Przewiduje się przy tym, że w latach 2024-2028 rynek ten odnotuje roczną stopę wzrostu na poziomie około 3%. Wysoka sprzedaż produktów nowoczesnej technologii idzie jednak w parze z szybko rosnącym strumieniem e-odpadów, które w większości nie podlegają recyklingowi. Są składowane lub trafiają na wysypiska śmieci, a ponieważ zawierają szkodliwe materiały, zanieczyszczają środowisko i zagrażają zdrowiu człowieka.
Skala problemu jest ogromna. Ilość sprzętu elektrycznego i elektronicznego wprowadzonego na rynek w Unii Europejskiej wzrosła z 7,6 mln ton w 2012 roku do 13,5 mln ton w 2021 roku. Jednocześnie łączna ilość zebranego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego wzrosła z 3 mln ton w 2012 roku do 4,9 mln ton w 2021. Jeśli poszczególni interesariusze nie podejmą konkretnych działań w celu lepszego zarządzania e-odpadami, będziemy mieli do czynienia z katastrofą klimatyczną połączoną z pogłębiającym się kryzysem zdrowia wśród członków współczesnych i przyszłych społeczeństw. Co zrobić, aby zmienić ten stan rzeczy?
Elektronika użytkowa jest niezwykle ważnym sektorem gospodarki, który wpływa na poprawę komfortu życia i pracy ludzi na całym świecie. Dzisiaj już nie wyobrażamy sobie efektywnego funkcjonowania bez smartfonów, laptopów, tabletów i innych osiągnięć nowoczesnej technologii – mówi Mariusz Ryło, CEO Fixit. Jednak, aby zapewnić zrównoważony rozwój gospodarczy z uwzględnieniem troski o środowisko i nas samych, potrzebne jest upowszechnienie usług cyrkularnych dla branży elektronicznej. Nie tylko pozwolą one na redukcję ilości e-odpadów, ale i na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (CO2e) – wnioskuje.
Cechy ekonomii cyrkularnej
Cyrkularność, inaczej gospodarka o obiegu zamkniętym, to model ekonomiczny pozwalający na osiągnięcie zrównoważonego rozwoju poprzez praktykowanie odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji. Jego celem jest zapewnienie stabilnego rozwoju społeczeństw oraz dobrej kondycji środowiska naturalnego. Ekonomia cyrkularna ma docelowo zastąpić gospodarkę linearną, która podczas produkcji dóbr skupia się głównie na wykorzystaniu surowców pierwotnych, eksploatując tym samym zasoby naturalne.
Cyrkularność nie tylko oferuje oszczędność i umiejętne gospodarowanie ograniczonymi zapasami surowców, zwraca się przede wszystkim ku naprawie użytkowanych produktów oraz refurbishingowi, czyli odnowie. Ostatnim elementem modelu jest recykling i wtórne pozyskiwanie zasobów.
Cyrkularność to model gospodarczy, który służy wszystkim interesariuszom życia gospodarczego, producentom, konsumentom, instytucjom biznesu i samemu rynkowi. Rozwiązania gospodarki o obiegu zamkniętym oferują nowe miejsca pracy, rozwój innowacji i ulepszone produkty, możliwość nawiązywania trwałych partnerstw biznesowych i wiele innych – kontynuuje Mariusz Ryło.
Ekonomia cyrkularna a elektronika
Ekonomia cyrkularna stawia sobie głównie za cel zwiększenie wydajności, wydłużenie żywotności produktu oraz poprawę efektywności recyklingu. Jak osiągnąć ten plan w branży elektroniki użytkowej? Poprzez projektowanie i rozwój cyrkularnych usług dla producentów urządzeń IT. Wśród dostępnych rozwiązań znajdują się przede wszystkim:
- Naprawa i ponowne użycie. Rada UE i Parlament Europejski osiągnęły w lutym 2024 r. porozumienie w sprawie dyrektywy o prawie do naprawy (R2R). Ma ona ułatwić konsumentom reperację uszkodzonych lub wadliwych towarów, zamiast wymiany na nowe po okresie gwarancji producenckiej. Oznacza to, że produkty elektroniki użytkowej będzie można użytkować dłużej, zmniejszając tym samym ilość e-odpadów.
- Refurbishing. Inaczej odnawianie urządzeń najczęściej pochodzących ze zwrotu do sklepu. Renowacja służy poprawie kondycji sprzętu elektronicznego w celu ponownej sprzedaży i tym samym przedłużenia jego żywotności. Do refurbishingu elektroniki użytkowej zaliczyć można przywracanie ustawień fabrycznych, dokładne sprawdzenie stanu technicznego, czyszczenie i instalację najnowszego oprogramowania.
Zakup urządzeń po refurbishingu to działanie zarówno ekonomiczne, jak i proekologiczne. Dzięki odnawianiu elektroniki użytkowej, smartfon, laptop czy akcesoria komputerowe można zakupić w atrakcyjnej cenie, zmniejszając jednocześnie ilość e-odpadów. Odnawianie ogranicza również ryzyko wystąpienia wad fabrycznych produktu, co przekłada się na finalne zadowolenie użytkownika – tłumaczy Mariusz Ryło.
- Odzyskiwanie elektronicznych komponentów. Przez ostatnie lata rynek elektroniki użytkowej zmagał się z niedoborem półprzewodników. Odzyskiwanie poszczególnych elementów ze zużytego sprzętu IT może stać się antidotum na trudną sytuację, uniemożliwiającą wytwarzanie nowych produktów.
Ekonomia cyrkularna w przeciągu ostatniego czasu dość silnie się rozwija. Strategia 3R (reduce, reuse, recycle) ustąpiła miejsca kolejnym, które stanowią jej rozwinięcie, tj. 5R, 7R, a następnie 9R (rethink, redesign, repair, remanufacture, redistribute, reuse, reduce, recycle, recover). Oznacza to, że istnieje zarówno szansa na teoretyczne ujęcie współczesnych problemów środowiskowych i społecznych, jak i na ich skuteczne rozwiązywanie w praktyce.
Cyrkularność to nie tylko panaceum na aktualne problemy rozwoju sektora elektroniki użytkowej. To także ukłon w stronę producentów, którzy chcą lepiej zarządzać sprzedażą urządzeń IT oraz konsumentów, coraz mocniej troszczących się o ich odpowiedzialny zakup.
Źródła:
Statista.com: https://tiny.pl/dtrg1
Parlament Europejski: https://tiny.pl/dtrg4
Sciencedirect.com: https://tiny.pl/dtrrq