Stres jest naturalną, nieuniknioną częścią naszego życia. Dr Hans Selye podkreśla, że stres jest normalną reakcją biologiczną każdego organizmu – normalnym fizjologicznym zjawiskiem związanym z procesami życia. Stres towarzyszy każdemu z nas. Jest naturalną reakcją na codzienne wyzwania i życiowe zmiany – nie tylko negatywne, ale i pozytywne. Jednym ze sposobów na udane życie jest umiejętne radzenie sobie ze stresem. Bardzo często stres jest wywoływany poprzez negatywne myślenie. Jeśli interpretujesz nową sytuację, myśląc „nie dam rady, nie poradzę sobie”, wtedy istnieje mniejsza szansa na efektywne zadziałanie, niż wówczas, gdy postrzegasz nową sytuację jako taką, z którą można sobie poradzić. Pewien optymalny poziom stresu jest niezbędny do efektywnego funkcjonowania człowieka. Według dr Hansa Selye oddziaływanie wielu bodźców odczuwamy jako przyjemne albo jako nieprzyjemne, ale nieprzekraczające pewnej granicy. Każdy z nas potrzebuje niezbędnego poziomu stymulacji, by móc sprostać wyzwaniom i reagować odpowiednio do sytuacji, w jakiej się znajduje. Negatywny jest dopiero taki strumień bodźców, który przekracza pewną granicę naszej indywidualnej wytrzymałości. Największą stratę energii życiowej przynosi zamartwianie się, które wyzwala mnóstwo adrenaliny, przygotowując nas na coś, co wcale może się nie wydarzyć.
Jakie są przyczyny stresu w pracy
Definicje stresu można ująć w trzy podstawowe kategorie:
- Stres jako bodziec – przykry, przeszkadzający i odrywający od aktywności. Będą to różnorodne, nieprzyjemne sytuacje wywołujące stres, np. hałas w miejscu pracy, przykre wydarzenie wydalenia z pracy lub choroba.
- Stres jako reakcja na przykry bodziec ze środowiska zewnętrznego. Będą to reakcje, które pojawiają się w ciele i umyśle człowieka w odpowiedzi na nieprzyjemne sytuacje, np. gorsze wykonanie zadania.
- Stres jako dynamiczna relacja pomiędzy człowiekiem a otoczeniem. Może być ona oceniana przez jednostkę albo jako wymagająca określonego wysiłku adaptacyjnego albo przekraczająca możliwości jej sprostania.
Czynniki stresogenne mogą być:
- zewnętrzne – presja środowiska, przytłaczająca ilość zajęć, złe warunki pracy, monotonia pracy, bankructwo.
- wewnętrzne (tkwiące w jednostce) – nierealistyczne oczekiwania, brak poczucia sprawowania kontroli, przynależności, kwalifikacji, przesądy, kompleksy, nieodpowiednie nawyki.
Jednym ze źródeł stresu są niewątpliwie wszelkie zmiany życiowe. Każda zmiana – nawet pozytywna, działa na człowieka stresująco. Nie da się uniknąć zmian w ciągu życia, ale trzeba być świadomym tego, jak one na nas wpływają. Jeśli planujemy jakąś zmianę lub wiemy, że ona nadchodzi, łatwiej nam będzie przygotować sposoby poradzenia sobie ze stresem.
Objawy stresu w pracy
Mówi się o psychologicznych i fizjologicznych reakcjach na stres.
- Reakcje fizjologiczne – wzrost aktywności systemu nerwowego, bóle głowy, pleców, żołądka, fizyczne zmęczenie, zwiększony poziom adrenaliny (lub noradrenaliny) we krwi, co powoduje kołatanie serca, wzrost ciśnienia.
- Reakcje psychologiczne – lęk, stany depresyjne, smutek, irytacja, rozczarowanie życiem i sobą, napięcie, trudności z koncentracją, zamęt w głowie, zwolnienie refleksu.
Skutki stresu w pracy
Obok psychologicznych i fizjologicznych reakcji na stres pojawiają się także:
- Zmiany w zachowaniu – łatwe wpadanie w gniew, unikanie kontaktów z ludźmi, objadanie się, obgryzanie paznokci, częstsze palenia papierosów, częstsze zwolnienia lekarskie.
- Zmiany w myśleniu – trudności z koncentracją i uwagą, zapominanie, negatywne myślenie, niższy poziom wykonywanych zadań, mniejsza wydajność.
Niezwykle ważne jest poznanie naszych indywidualnych reakcji na sytuacje stresujące, ponieważ pozwoli to nam na natychmiastowe zadziałanie, zanim poziom stresu dojdzie do poziomu, który przerośnie nasze możliwości poradzenia sobie z nim.
Metody radzenia sobie ze stresem w pracy
Na początku należy zdać sobie sprawę z tego, że jesteśmy odpowiedzialni za swój własny poziom stresu. Bardzo często jest on związany ze sposobem, w jaki myślimy o świecie. Należy nauczyć się kontrolowania poziomu stresu. Przy wyborze metod konieczne jest zastanowienie się, skąd stres się bierze.
Jeśli wywołują go czynniki zewnętrzne, np. trudności w kontaktach z pracownikami, efektywne będą techniki wyobrażeniowe i pozytywne myślenie.
Jeśli stres odczuwany jest jako silny przypływ adrenaliny w ciele, wówczas ważny będzie relaks.
Techniki redukcji stresu można pogrupować w trzech kategoriach:
- Metody środowiskowe (chodzi o zredukowanie stresorów tkwiących w otoczeniu) – zredukuj wagę wydarzenia, zredukuj niepewność, posłuchaj uspokajającej i relaksującej muzyki.
- Techniki fizjologiczne (odpowiednie, gdy czujemy nagły wzrost adrenaliny) – relaksacja mięśniowa, kontrolowanie oddechu, biofeedback.
- Techniki umysłowe (odpowiednie, gdy czynniki psychologiczne mają znaczący wpływ na poziom stresu) – relaksacja wyobrażeniowa, racjonalne, pozytywne myślenie, przypominanie sobie pomyślnych wydarzeń i osiągnięć, autosugestia.
W radzeniu sobie ze stresem najlepsza i najskuteczniejsza jest profilaktyka.
Jeśli znajdziemy się w trudnej sytuacji, np. w czasie prowadzenia ważnej prezentacji przed szeroką publicznością nagle pojawią się trudne pytania czy obiekcje słuchaczy, poziom stresu może znacząco wzrosnąć. Między innymi o tym, jak zachowywać się w takich sytuacjach i jak profesjonalnie przeprowadzić prezentację biznesową, dowiesz się ze szkolenia Grupy Most Wanted.
Najczęściej zalecane metody radzenia sobie z trudnymi sytuacjami:
- Utrzymuj kontakt z naturą – pachnący świeżością las i śpiew ptaków może dostarczyć energii, której nie mają w sobie betonowe osiedla.
- Znajdź czas dla siebie – zrób sobie przyjemność, np. spróbuj wyłączyć telefon, usiądź wygodnie w fotelu i poczytaj książkę, idź na spacer, na masaż.
- Porozmawiaj z kimś, kto naprawdę ma ochotę cię wysłuchać – nie udawaj kogoś, kto nie może się mylić ani okazywać słabości. Pozwól sobie pomóc.
- Stosuj techniki relaksacyjne – może to być joga, medytacja czy proste kontrolowanie oddechu. Sprawią, że poczujesz się wyciszony i spokojny.
- Uprawiaj sport – ćwiczenia fizyczne są niewątpliwie lepszym sposobem na okiełznanie stresu niż obsesyjne myślenie o tym, co może się wydarzyć i zamartwianie się.
- Zdrowo się odżywiaj – pamiętaj, że istnieje związek między fizyczną i psychiczną stroną człowieka. Unikaj używek: papierosów, kawy, alkoholu. Przecież w „zdrowym ciele, zdrowy duch”.
- Rozwijaj w sobie poczucie humoru – stare przysłowie mówi, że śmiech to zdrowie.
- Naucz się lepiej gospodarować czasem – sporządzaj plan dnia, nawet tygodnia, rób spis rzeczy, które masz do załatwienia bardzo pilnie i takich, które mogą jeszcze zaczekać. Zorganizuj dobrze miejsce pracy.
- Stawiaj sobie realistyczne cele – ustal, co chcesz osiągnąć i w jakim czasie. Sporządź plan działań, ale nie bądź dla siebie zbyt wymagający.
- Nie staraj się być perfekcjonistą – każdy popełnia błędy. Nie musisz wszystkiego robić bezbłędnie. Bądź dla siebie tolerancyjny.
- Nie troszcz się o rzeczy, na które nie masz wpływu – nie jesteś w stanie wpłynąć na pogodę ani na zaprzestanie wojen na świecie. Pozwól, by życie toczyło się samo, a Ty koncentruj się tylko na tym, nad czym masz kontrolę.
Dla poszerzenia swojej wiedzy odwiedź stronę Grupy Most Wanted, poprzez którą możesz skorzystać z szerokiego wachlarza szkoleń z zakresu prawa pracy.