Jednostki samorządu terytorialnego (JST) w Polsce stoją przed wieloma wyzwaniami związanymi z finansowaniem zadań publicznych. W ostatnich latach zmiany w ustawach podatkowych znacząco wpłynęły na ich budżety. W poniższym artykule wskażemy, jak te zmiany oddziałują na zdolność jednostek samorządu terytorialnego do efektywnego planowania i realizacji zadań publicznych. Zapraszamy do zapoznania się z treścią naszego zestawienia.
Zmiany w systemie finansowania JST
Następujący od 2019 roku szereg zmian w polskim systemie podatkowym, w tym reforma podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), znacząco zmniejszył dochody samorządów. Ponadto reformy wprowadzone w ramach „Polskiego Ładu” mogły, według prognoz, spowodować kolejne znaczne ubytki. Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza alarmowała, że te zmiany będą miały tragiczne konsekwencje dla samorządowych budżetów.
Co więcej, raport Najwyższej Izby Kontroli potwierdził te obawy, wskazując na poważne dysproporcje w podziale środków, co skutkuje nierównym traktowaniem samorządów i coraz większym uzależnieniem ich finansów od subwencji czy dotacji przekazywanych z budżetu Państwa.
Skutki dla planowania budżetowego i realizacji zadań
Nieprzewidywalność dochodów oraz jedynie tymczasowe wsparcie finansowe ze strony rządu utrudniają rzetelne planowanie budżetowe jednostkom samorządu terytorialnego. W rezultacie, JST mają problem także z długoterminowym prognozowaniem wydatków i dochodów. Brak stabilności finansowej wpływa negatywnie na zdolność JST do realizacji nowych inwestycji i zapewnienia społeczności lokalnej dostępu do usług publicznych , takich jak edukacja, pomoc społeczna, kultura, transport zbiorowy czy utrzymanie i rozwój infrastruktury lokalnej.
Rządowe interwencje w formie Rządowego Funduszu Inwestycji, choć postrzegane jako wsparcie, często mają charakter jednorazowy i nie rozwiązują problemu na dłuższą metę. W raporcie NIK zwrócono uwagę, że dochody własne samorządów były w coraz większym stopniu zastępowane przez dochody transferowe, które miały uznaniowy charakter i nie zawsze były rozdzielane adekwatnie do ubytków w dochodach z PIT, poniesionych przez poszczególne JST na skutek wprowadzonych zmian np. w ramach Polskiego Ładu .
Jakie są działania i postulaty samorządów?
W odpowiedzi na te wyzwania, organizacje samorządowe, takie jak Unia Metropolii Polskich, wyraziły swoje niezadowolenie i zaapelowały o stabilizację źródeł dochodów JST. W szczególności domagają się one zwiększenia subwencji oświatowej i ustabilizowania udziałów JST w PIT, by umożliwić pełne finansowanie realizacji bieżących zadań publicznych.
Rola Unii Metropolii Polskich w obronie finansów samorządów
Unia Metropolii Polskich, będąca kluczowym graczem na arenie samorządowej, odgrywa ważną rolę w negocjacjach z rządem centralnym na temat finansowania zadań publicznych. Organizacja ta nieustannie podkreśla znaczenie stabilnych i przewidywalnych źródeł dochodów dla samorządów, co ma kluczowe znaczenie dla utrzymania i rozwoju lokalnych społeczności.
Przez lata Unia apelowała o reformy i mechanizmy rekompensacyjne, które mogłyby zabezpieczyć finanse JST przed negatywnymi skutkami zmian w polityce podatkowej. Ich działania mają na celu zapewnienie, że samorządy będą mogły kontynuować realizację istotnych projektów bez niepewności finansowej, która mogłaby zagrozić ich stabilności i rozwojowi.
Współpraca między JST wobec wspólnych wyzwań
Prawidłowość zapewnienia JST finansowania zadań publicznych https://metropolie.pl/artykul/prawidlowosc-zapewnienia-jst-finansowania-zadan-publicznych to niezwykle istotna kwestia, jednak świadomość tego problemu jest ciągle zbyt mała. W obliczu wyzwań istotne jest, aby rząd oraz jednostki samorządu terytorialnego wspólnie współpracowały efektywne rozwiązania zapewniające stabilne finansowanie zadań publicznych.
Aspekt ten jest kluczowy nie tylko dla zachowania zdolności samorządów do realizacji ich statutowych zadań, ale również dla ogólnego rozwoju gospodarczego i społecznego Polski. Szeroko zakrojona współpraca i transparentność w decyzjach finansowych mogą prowadzić do bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego systemu finansowania zadań publicznych.