Zapewnienie pracownikom miejsca do bezpiecznego przechowywania ubrań i rzeczy osobistych jest jednym z obowiązków każdego pracodawcy wynikającym z przepisów BHP. Z tego względu szafki pracownicze są tym elementem wyposażenia, w który należy zainwestować, prowadząc przedsiębiorstwo. Jakie normy powinny spełniać, jakie szafki kupić, a także kiedy należy to zrobić?
Szatnie i szafki pracownicze w przepisach
W prawie szatnie uznawane są za pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Ich status jest regulowany Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Każdy pracodawca powinien wydzielić odpowiednie pomieszczenie do przebierania się i przechowywania odzieży prywatnej, a jeśli zajdzie i taka potrzeba także pomieszczenie do ubrania oraz przechowywania odzieży roboczej i ochronnej.
Charakter szatni zależy jednak przede wszystkim od branży. W pracy biurowej miejsce to będzie wszak wyglądać inaczej niż w zakładzie pracy takim jak huta, szwalnia czy kopalnia (pracownicy biurowi mogą zresztą przechowywać odzież w pomieszczeniu pracy). Nawet w obrębie jednego przedsiębiorstwa inne uwarunkowania będą dotyczyć pracowników administracyjnych, a inne tych, którzy pracują na linii produkcyjnej. Inna również będzie sytuacja osób, które na swoim stanowisku mają kontakt ze środkami trującymi, zakaźnymi, silnie brudzącymi czy intensywnie pylącymi.
Dlatego nie ma ściśle określonych szczegółowych wytycznych odnośnie tego, jak ma wyglądać każda szatnia i w co należy ją wyposażyć. Powinno być to jednak miejsce suche, dobrze oświetlone, ogrzewane, wentylowane, a także tak zlokalizowane, by nie trzeba było wychodzić na zewnątrz w celu dotarcia do stanowiska pracy. Co ważne, w szatni muszą być zapewnione warunki do sprawnej ewakuacji.
Trzeba zarazem podkreślić, że przepisy ogólne BHP wskazują pewne normy, które należy spełnić. Przykładowo według rozporządzenia szerokość przejść między dwoma rzędami szaf oraz głównych przejść komunikacyjnych powinna być nie mniejsza niż 1,5 m. Zasadniczo jednak pozwalają one na dużą swobodę w aranżacji szatni, a także doboru jej wyposażenia. Określone branże mogą mieć jednak dodatkowe wymogi i zalecenia, wprowadzając pewne ograniczenia i obowiązki w tym zakresie, także gdy chodzi o szafki pracownicze. Kwestie te należy konsultować z inspektorem BHP.
Szafki socjalne – wymagania i normy
Jeśli pracownik ma obowiązek stosowania odzieży roboczej lub ochronnej, szatnia powinna być wyposażona w szafki socjalne. Warto przy tym wiedzieć, że przepisy ogólne BHP wyszczególniają cztery rodzaje szatni, w których szafki pracownicze mogą lub powinny się znaleźć.
Są to szatnie odzieży własnej pracowników, szatnie odzieży roboczej i ochronnej, szatnie podstawowe (w których można przechowywać zarówno odzież prywatną oraz odzież roboczą i ochronną), a także szatnie przepustowe (w których część z odzieżą własną jest oddzielona od części na odzież roboczą i ochronną przepustem zespołu sanitarnego). Szafki mogą być w określonych przypadkach zastąpione przez wieszaki. Szatnie wieszakowe stosowane są tam, gdzie nie ma ku temu przeciwwskazań ze względu na warunki wykonywania i rodzaj pracy. Szafki pracownicze są z pewnością rozwiązaniem bardziej komfortowym, zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika.
Do ich największych zalet należy bezpieczeństwo. Możliwość zamknięcia szafki na klucz sprawia, że pracownik ma gdzie schować nawet cenniejsze przedmioty i nie musi obawiać się kradzieży w czasie wykonywania obowiązków zawodowych. Pracodawca może być spokojniejszy o odzież roboczą i ochronną, a w szczególności o jej właściwe zabezpieczenie. Sporą zaletą szafek socjalnych jest to, iż pomagają w utrzymaniu porządku. Ich indywidualny charakter pozytywnie wpływa na organizację działań. Zmniejsza również ryzyko pojawienia się konfliktów między pracownikami. Nie bez znaczenia jest to, że montując szafki pracownicze, pracodawca działa zgodnie z prawem. Niedopilnowanie, nieprzestrzeganie lub zaniedbanie zasad BHP może zaś oznaczać odpowiedzialność karną oraz odszkodowawczą, o czym mówi zresztą kodeks pracy.
Z rozporządzenia o przepisach ogólnych BHP możemy dowiedzieć się, że szafa na odzież powinna spełniać wymagania Polskiej Normy. W tym kontekście adekwatna mogłaby być norma dla mebli szatniowych PN-75M-78711 (szafy stalowe na ubrania). Została ona jednak wycofana, a na jej miejsce nie wprowadzono nowego standardu. Zgodnie z wymogami tej normy pojedyncza szafka powinna być wykonana z metalu, wysoka na 180 cm, szeroka na 40 cm i głęboka na 48 cm. Dodatkowymi wymogami były: półka, wieszadła umieszczone na stałe na środku ścian, obecność drążka poprzecznego, a także dzieląca szafkę na połowy przegroda.
Jakie szafki pracownicze kupić?
Mimo że wspomniana norma nie ma obowiązującego charakteru, wciąż produkowane są szafki ubraniowe spełniające jej wymagania. Popularne są też szafki różniące się jedynie szerokością – 30 cm zamiast 40 cm – ale spełniające pozostałe kryteria. Metalowe szafki tego typu zazwyczaj mają charakter modułowy – jeden mebel tworzy kilka połączonych ze sobą słupków. Mogą to być meble na nóżkach lub stojące bezpośrednio na ziemi.
Nie jest to jednak jedyna opcja do wyboru, o czym możemy się przekonać chociażby w sklepie CentrumKrzesel.pl: www.centrumkrzesel.pl. W ofercie znaleźć możemy również szafki ubraniowe skrytkowe oraz kolumnowe. Choć oferują mniej miejsca, nie oznacza to, że są mniej funkcjonalne. Nie bez powodu korzystają z nich nie tylko zakłady pracy, ale i miejsca takie jak siłownie, kluby fitness, baseny, szkoły czy przedszkola. Nie zawsze tego rodzaju szafki będą najlepszym wyborem, ale o ile na przeszkodzie nie stoją przepisy zakładowe czy zasady szczegółowe BHP w danej branży, z pewnością warto rozważyć ich zakup.
Wybór szafek trzeba dobrze przemyśleć, kierując się przy tym jakością ich wykonania. Szafki muszą być porządne i wytrzymałe w długiej eksploatacji. Mile widziana jest blacha o grubości 0,5 mm. Dodatkowa powłoka antykorozyjna, solidne zawiasy i ryglowanie to również istotne atuty. Warto zwrócić uwagę, czy szafka ma otwory wentylacyjne, które zapewnią cyrkulację powietrza w komorach. Dobrze też, gdy posiada wizytownik. Powinna być na tyle duża, by bez trudu można było w niej zmieścić odzież i obuwie – własne, robocze lub własne i robocze. Podczas dokonywania zakupu wręcz trzeba spojrzeć na materiał, z którego szafka jest wykonana. Czy produkt łatwo będzie utrzymać w czystości (tu znaczenie może mieć wybór szafki na nóżkach lub bez nóżek). Zdarza się też, że szafka posiada dodatkowe wyposażenie – na przykład lusterka czy większą ilość półek.
Pracodawca ma zatem sporą dowolność, jeśli chodzi o zakup szafek pracowniczych. Powinien uwzględniać praktyczne aspekty korzystania z tego mebla oraz specyfikę własnej branży i jej przepisów BHP, odpowiednio dopasowując wybrane modele. Najważniejsze jest jednak to, by zagwarantował pracownikom miejsce na szatnię oraz odpowiednie warunki do przechowywania odzieży i rzeczy osobistych.