Niektóre ładunki nie mieszczą się w dopuszczalnych przez prawo normach transportu. To tak zwane ładunki ponadgabarytowe. Są zbyt duże, zbyt szerokie, zbyt długie, zbyt wysokie lub zbyt masywne, aby można było podjechać po nie zwykłą ciężarówką, załadować na naczepę i przetransportować. Tak jest na przykład z maszynami budowlanymi, maszynami rolniczymi, silosami czy elementami konstrukcyjnymi. A jednak jakoś je trzeba przewieźć. W jaki sposób? Odpowiedzią jest transport ponadnormatywny.
Co to jest transport wielkogabarytowy?
Oprócz nazw „transport ponadgabarytowy” i „transport ponadnormatywny” można też się spotkać z frazą „transport niskopodwoziowy”. W każdym z tych przypadków chodzi o to samo, czyli przewóz ładunków, które wykraczają poza normy wyznaczane przez prawo. Można je jednak transportować na specjalnych warunkach.
Zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. istnieje siedem rodzajów zezwoleń do przekroczenia norm związanych z rozmiarami ładunku, jego masą oraz naciskiem osi w pojeździe. Każde z zezwoleń uprawnia do transportu ładunku o różnych parametrach. Wydawane są one też przez różne podmioty, np. zezwolenie II kategorii wydaje starosta, natomiast zezwolenie V kategorii wydawane jest przez GDDKiA, czyli Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.
Za ładunki ponadgabarytowe uznaje się te transporty, które przekraczają masę 42 ton ciężaru całkowitego, są szersze niż 2,5 m, dłuższe niż 16,5 m (w przypadku naczep) lub 18,5 m (w przypadku przyczep) lub mają większą wysokość niż 4 m. W każdym z tych przypadków konieczne będzie zawnioskowanie o zezwolenie na transport oraz przygotowanie odpowiedniej dokumentacji.
Logistyka transportu ponadgabarytowego
Transport gabarytów to skomplikowane i wymagające sporych przygotowań przedsięwzięcie. Wiele oczywiście zależy od rodzaju ładunku. Transport niskopodwoziowy samochodów specjalnie przystosowanymi samochodami-platformami odbywa się regularnie i można go wręcz nazwać rutynowym. Tymczasem transport niskopodwoziowy maszyn rolniczych, przemysłowych czy łopat turbiny wiatrowej musi być potraktowany indywidualnie i jest dużym wyzwaniem logistycznym
W transporcie ponadgabarytowym trzeba wziąć pod uwagę każdy detal, szczegółowo opracowując i planując trasę przewozu. Tu nie ma miejsca na pomyłki, bo oznaczają one ogromne koszty i duże utrudnienia w ruchu. Dlatego organizator transportu musi przewidzieć wszelkie przeszkody – nie tylko mosty, tunele czy wiadukty, ale i tak wydawałoby się trywialne kwestie jak wysokość krawężników na zakrętach czy warunki atmosferyczne.
Co więcej, każdy transport ponadnormatywny to zupełnie nowe wyzwania. Każdy ładunek ponadgabarytowy inaczej trzeba zdemontować, załadować i zabezpieczyć, a potem rozładować i dokonać montażu (transport zabytkowego samolotu takiego jak Mig-21 będzie wymagał innej logistyki niż transport zabytkowego transportera opancerzonego z czasów II wojny światowej). Również trasę każdorazowo trzeba inaczej zaplanować. Nawet jeśli większość trasy się pokrywa z poprzednimi zleceniami, to i tak na początkowym i końcowym odcinku będzie się ona różnić. Każdy przewóz wymaga zatem osobnej dokumentacji i osobnego planu. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdy w grę wchodzi ponadgabarytowy transport międzynarodowy.
Ładunki transportu ponadgabarytowego
Zakres ładunków, które obejmuje transport ponadnormatywny, jest bardzo szeroki i zróżnicowany. Nie zawsze każdy parametr określony w ustawie jest spełniony. Czasem ładunek nie ma nienormatywnych rozmiarów, ale jego waga jest na tyle duża, że transport nie może zostać inaczej zakwalifikowany. Przewożone może zaś być niemal wszystko – od maszyn, przez elementy konstrukcyjne, po całe domy. Z usług tego rodzaju korzystają bardzo często firmy budowlane, a także wielkie przedsiębiorstwa. Nie da się tego też uniknąć w przypadku relokacji firmy zajmującej się produkcją na dużą skalę.
Często spotykany jest transport maszyn budowlanych, maszyn rolniczych, maszyn wchodzących w skład linii produkcyjnych oraz urządzenia przemysłowe. To także sprzęt ciężki, wykorzystywany na przykład w pracach górniczych, pracach drogowych i przemysłowych. Zdarzają się elementy elektrowni wiatrowych, konstrukcje stalowe, zbiorniki, elementy infrastruktury (np. przęsła mostów). Transport ponadnormatywny obejmuje też transport jachtów i łodzi.
Jest wiele przedsiębiorstw, które zajmują się transportem ponadgabarytowym. Przykładem może być firma Jupiter. Z jej ofertą można zapoznać się na stronie: https://jupiter-gabaryty.pl/. Bez profesjonalnej firmy nie da się zresztą zrealizować transportu nienormatywnego. Do tego celu potrzebny jest bowiem specjalistyczny sprzęt.
Pilotaż – niezbędny element transportu ponadgabarytowego
Warto podkreślić, że transport ponadgabarytowy ma miejsce głównie nocą. Ruch pojazdów na wielu trasach wówczas nie istnieje. Dzięki temu drogi nie są blokowane, kiedy na trasę wyjedzie często dość wolno poruszający się transport. Aby jednak zapewnić bezpieczeństwo przejazdu ponadnormatywnego, wykorzystuje się pilotaż. Jest to zresztą kwestia uregulowana prawnie. Przepisy jasno określają, kiedy pilotaż jest wymagany, kiedy wymagany jest jeden samochód pilota, a kiedy dwa, jak samochód pilotujący ma być oznaczony, itd. Regulują też, kto może zostać pilotem i jak pilotaż powinien wyglądać. W określonych przypadkach transport ponadgabarytowy musi być wykonywany z eskortą policji.
Zadaniem pilota jest zapewnienie bezpieczeństwa ruchu w czasie transportu ładunków ponadgabarytowych. Ma on też na celu zminimalizowanie utrudnień, które mogłyby mieć miejsce podczas całej operacji. Konieczność wykorzystania pilota pojawia się, gdy zostanie przekroczona jedna z wielkości podanych w stosownym rozporządzeniu (przykładowo, jeden pojazd musi towarzyszyć transportowi, gdy długość pojazdu jest większa niż 23 m, szerokość przekracza 3,2 m, wysokość wynosi więcej niż 4,5 m lub masa całkowita to więcej niż 60 t). Pilot ma szczególne uprawnienia, jako że może wydawać polecenia i sygnały innym uczestnikom ruchu. Nadzoruje on transport ponadgabarytowy, a w razie potrzeby kieruje ruchem.